اگر با ناراحتی گوارشی و به خصوص درد معده مواجه شده باشید، قبول میکنید که یکی از بدترین بیماریهایی است که میتواند گریبان انسان را بگیرد. سقز خام یا شیره درخت بنه، یکی از نسخههای طب سنتی برای مقابله با بیماری و درد معده است. حکمای قدیم تقویت معده، درمان زخمهای گوارشی و رفع یبوست را از جمله خواص سقز برای معده میدانستند.
فهرست:
- خواص سقز برای معده
- آدامس سقز یا آدامس کردی
- خواص سقز تلخ برای معده: تقویت معده
- درمان عفونت هیلوکوباکتر پیلوری
- درمان زخم معده
- رفع سفتی و سختی معده
خواص سقز برای معده
سقز خام شیره درخت بنه است. درخت بنه (در زبان کردی وَن) گونهای از پسته وحشی با نام علمی Pistacia atlantica است. درخت بنه صمغی چسپناک، روشن و تا حدی متمایل به سبز دارد که به سقِزِ خام، سقز تلخ و گاهی سقز کردی مهشور است. قبل از آنکه در مورد خواص سقز خام برای معده صحبت کنیم، اگر میخواهید:
- در مورد درخت بنه بیشتر بدانید
- انواع فواید سقز را بشناسید
- و بدانید چه تحقیقاتی در مورد خواص سقز صورت گرفته است
مقاله “سقز خام، شیره جانافزا” را بخوانید.
آدامس سقز یا آدمس کردی
صمغ درخت بنه یا همان سقز از قدیم به شکل گسترده در مناطق کردنشین برداشت شده است. برداشت سقز فرآیندی طولانی و سختی است به نوعی که در فرهنگ کردی نماد کار طاقت فرساست. ویدیوی کوتاه و زیبای زیر، برداشت سقز در مناطق کردنشین را نشان میدهد.
از گذشته سقز برداشت شده را برای ساخت آدامس یا داروهای محلی استفاده میکردند. حکمای محلی در گذشته، از خواص آدامس کردی برای معده صحبت کردهاند. مردم معتقد بودند این آدامس باعث تقویت هاضمه شده و نفس و آروغ را خوشبو میکند.
خواص سقز تلخ برای معده: تقویت معده
اگر بخواهیم از خواص شیره سقز برای معده صحبت کنیم، بدون شک تقویت معده یکی از مهمترین آنها است. از دیدگاه طب سنتی، سقز مقوی معده است. سقز خام در کتب طب سنتی به نامهای چون بُطم، علک البُطم یا حبه الخضرا آمده است. آنها معتقد بودند که این صمغ گرم و خشک است و باعث خارج کردن اخلاط بلغمی و سرد از معده میشود.
حکیم مؤمن سقز را مقوی هاضمه میداند و میگوید که فضولات بلغمی را از عمق بدن تنقیه و خارج میکند و همچنین مسخن معده است. مُسَخِن در طب سنتی به دوایی میگویند که به خاطر حرارت ذاتی عضو را گرم میکند. حکمای قدیم بیشترِ مشکلات معده و هاضمه را ناشی از سردی معده به خاطر غلبه بلغم میدانستند.(تحفةالمؤمنین، محمد مؤمن تنکابنی، صفحه 608)
سقز تلخ حاوی روغنی به نام تربانتین است که به بهبود هاضمه کمک میکند و نفس را خنک و خوش بو میکند. فواید سقز برای معده، منحصر در مصرف خوراکی نیست. از جمله خواص آدامس سقز برای معده، تقویت دستگاه گوارش، خارج کردن رطوبات اضافی، کمک به هضم غذا و رفع نفخ است (دایره المعارف طب سنتی، سیدمحمدعلی سیدنظری، صفحه 247).
درمان عفونت هیلوکوباکتر پیلوری
یکی دیگر از خواص سقز کوهی برای معده، کمک به درمان عفونت هلیکوباکتر پیلوری (Helicobacter pylori) است. هلیکوباکتر پیلوری نوعی باکتری است که باعث آلودگی معده شده و در برخی از موارد باعث آسیب شدید به بافت معده و ابتدای روده (اثنی عشر) میشود. این باکتری یکی از شایعترین علتهای زخم معده است.
یکی از مهمترین خواص سقز، خواص آنتیبیوتیکی آن است. در گذشته برای درمان دُمَلهای چرکین از آن استفاده میکردند. در یک مطالعه که در دانشگاه نیوساوت ولز سیدنی استرالیا انجام شده است، اثر بخشهای اسیدی صمغ درخت بنه بر سویههای هلیکوباکتر بررسی شده است. نتایج این تحقیق نشان میدهد که صمغ بنه میتواند تأثیر مثبتی در درمان بیشتر سویههای هلیکوباکتر داشته باشد.
درمان زخم معده
یکی دیگر از خواص سقز برای معده، کمک به درمان زخم معده است. زخم معده (Stomach Ulcer) بهدلیل از بین رفتن پوشش محافظ معده بر اثر ترشح بیش از حد اسید معده ایجاد میشود. این اسید باعث بروز زخمهای بازی در معده خواهد شد که در موارد حاد با درد، التهاب شدید و خونریزی همراه است. عوامل زیادی منجر به ایجاد زخم معده میشوند که مهترین آنها عفونت هلیکوباکتر و نیز مصرف برخی داروهای ضد التهابی است.
یکی از مهمترین ویژگیهای سقز تنقیه چرک زخمها و رویاندن گوشتن مجدد بر روی زخم است. (دایره المعارف طب سنتی، سیدمحمدعلی سیدنظری، صفحه 247). در گذشته سقز را بر روی زخمهای بدن گذاشتهاند. حکمای محلی کردستان معتقد بودند که مار و برخی جانوران برای درمان جراحتها و خراشهای بدن، خود را به تنهی درختان بنه مالیده تا شیره درخت روی زخم قرار بگیرد. از این رو از دیدگاه آنها سقز زخم معده و سایر زخمهای دخلی بدن را ترمیم میکند.
حکیم مؤمن برای درمان زخم معده و سایر زخمهای داخلی مصرف سقز و عسل را توصیه میکند. مصرف این ترکیب برای درمان زخم معده و سایر مشکلات گوارشی، هم به شکل سنتی و هم به شکل بستهبندی (از جمله به نام "علک و عسل شفای کردستان") در طب بومی کردستان بسیار متداول است.
رفع سفتی و سختی معده
بسیار شنیدهایم که افراد از سفت شدن معده به خصوص بعد از صرف غذا شکایت میکنند. سفت شدن معده دلایل بسیار مختلفی دارد. ورم معده و یبوست از جلمهی این دلایل هستند. ابوعلی سینا برای رفع این سفتی، مالیدن روغن سقز به شکم را توصیه میکند (قانون در طب، ترجمه عبدالرحمن شرفکندی، جلد 4، صفحه 130).
اگر ریشه سفتی و سختی شکم یبوست باشد، مصرف سقز خام میتواند کارگشا باشد. سقز مسهل و ملین است و در بیشتر منابع طب سنتی توصیه شده است. اسماعیل جرجانی در کتاب ذخیره خوارزمشاهی ترکیب سقز و بوره را یکی از بهترین داروهای مسهل میداند (ذخیره خوارزمشاهی، اسماعیل جرجانی، جلد 3، صفحه 546).
جمعبندی
سقز خام یک صمغ ارگانیک و 100 درصد طبیعی است که خواص بسیار زیادی برای بدن دارد. آنچه اشاره کردیم، تنها گوشهای از فواید این شیره جادویی برای بدن است. مصرف سقز خام یا سقز به همراه عسل (علک و عسل) حتی برای افراد سالم هم میتواند مفید باشد. سقز تقویت کننده دستگاه گوارش است. باعث بهبود هضم غذا میشود. رطوبات و اخلاط بلغمی فاسد را از بدن خارج میکند. در تقویت میل جنسی مفید است و دهها فایدهی دیگر برای بدن دارد.