خواص توت خشک – 3 فایده اساسی برای بدن

هم غذا است، هم آجیل و هم دارو. از قدیم و در زمستان‌های سخت مهمان خانه‌ها بوده است. این روزها هم طرفداران زیادی دارد و خیلی‌ها آن را جایگزین قند کرده‌اند. درباره خواص توت خشک زیاد می‌توان نوشت. مصرف توت خشک در درمان سرماخوردگی گرفته تا کبد چرب موثر است.

در این مقاله در مورد خواص توت خشک صحبت می‌کنیم. ابتدا درباره درخت توت و گونه‌های آن اشاراتی داریم. پس از آن دیدگاه طب سنتی در مورد فواید توت خشک و همچنین یافته‌های تحقیقات جدید در این مورد را بررسی می‌کنیم.

فهرست:

• درباره درخت توت
• توت سفید
• شاه‌توت
• خواص توت خشک
• خواص توت خشک برای بیماران دیابتی
• خواص توت خشک برای مردان
• خواص توت خشک برای کبد چرب
• سایر فواید توت خشک
• بهترین روش خشک کردن توت

درباره درخت توت

توت  (Mulberry) درختی ثمردار از تیره انجیریان است و دارای گونه‌های مختلفی است. بیشتر گونه‌های توت میوه شیرین دارند و برخی از گونه‌‌ها هم ترش مزه هستند. تنه توت معمولاً به صورت مستقیم رشد می‌کند. برگ‌های درخت توت سبزِ روشن، تا حدی پهن و نوک‌دار هستند و کناره‌ی اره‌ای دارند.

درخت توت بومی مناطق معتدل آسیا و آمریکای شمالی است. درخت توت گونه‌های مختلفی دارد، از جمله:

• توت سفید Morus alba
• شاه‌توت Morus Nigra
• توت قرمز Morus Rubra    
• توت چینی Morus Australis

بر اساس اطلاعاتی که درباره درخت توت در دانشنامه بریتانیکا وجود دارد، این درخت حداقل 10 گونه در نقاط مختلف دنیا دارد.

از بین گونه‌های مختلف توت، دو گونه توت سیاه و شاه‌توت در ایران شناخته‌شده است و اکثر درختان کشت شده از این دو نوع هستند که در ادامه به ویژگی‌های آن‌ها اشاره می‌کنیم:

توت سفید

توت سفید یا white mulberry، گونه‌ای از توت است که در گذشته به آن توت نبطی نیز می‌گفتند. این توت در مناطق وسیعی از شمال هند، پاکستان و ایران کشت می‌شود و غالب درختان توت ایران از این گونه هستند. درخت توت معمولاً به صورت مستقیم رشد می‌کند و ارتفاع آن می‌تواند به بالای بیست متر هم برسد. درخت توت در مقابل آفات و شرایط اقلیمی بسیار مقاوم است و عمر بالایی می‌کند.

توت سفید یک میوه مغذی است و از گذشته‌های دور هم به عنوان غذا و هم به عنوان دارو به کار رفته است. در جدول زیر ارزش غذایی یک فنجان توت سفید خام (معادل 140 گرم) آمده است.

همان‌گونه که از جدول مشخص است توت سفید حاوی مقادیر مناسبی فیبر، ویتامین C و آهن است. همچنین در میوه درخت توت مواد قندی و اسید سیتریک وجود دارد.

توت سفید علاوه بر خاصیت غذایی، به عنوان یک دارو نیز به کار رفته است. در منابع طب سنتی بارها به توت اشاره شده است. از نظر حکمای قدیم توت گرم و تر است. خون سالم می‌سازد و تقویت‌کننده میل جنسی است. همچنین منضج اخلاط است و از این نظر خاصیتی مانند انجیر دارد.

از میان دیگر گونه‌های توت، شاه‌توت نیز در نزد ایرانیان جایگاه ویژه‌ای داشته است که در ادامه در مورد آن نیز توضیحاتی خواهیم داد.

شاه‌توت

شاه توت یا شاتوت (Black Mulberry) نوعی توت سیاه رنگ، ترش مزه و با اندازه‌ای بزرگتر از توت سفید است. برگ‌های درخت شاه‌توت تیره‌تر از توت سفید است. شاتوت یک میوه بسیار مغذی است و سرشاز از انواع ویتامین‌ها است. شاه توت بومی آسیای جنوب غربی است. بیشتر مردم طعم و مزه شاتوت را به توت سفید ترجیح می‌دهند اما چیدن و خشک‌کردن آن به دلیل آبدار بودن دشوار است و باید به صورت تازه مصرف شود.

شاه توت که در گذشته به آن توت شامی می‌گفتند، از نظر اطبای قدیم یک تصفیه کننده قوی خون بود. حکمای قدیم شاه توت را برای لینت سینه، رفع یبوست و کاهش حرارت بدن توصیه می‌کردند. البته مصرف زیاد آن را توصیه نمی‌کردند چرا که بر خلاف توت سفید مقوی باه نیست و منی را خشک می‌کند.

همانطور که اشاره کردیم، شاه‌ توت بیشتر باید به صورت تازه مصرف شود و قابلیت نگه‌داری به شکل خشک ندارد. از این رو در ادامه هر جا که به خواص توت خشک اشاره می‌کنیم، منظورمان توت سفید خشک شده است.

خواص توت خشک

توت سفید بسته به دمای هوا معمولاً از اواخر اردیبهشت شروع به رسیدن کرده و فصل برداشت آن تا اواخر تیر ماه به پایان می‌رسد. مناسب‌ترین شیوه نگه‌داری توت برای بقیه فصول سال قاعدتاً خشک کردن آن است. توت خشک از قدیم یکی از خشکبارهای پرمصرف نزد ایرانیان بوده است. در قدیم توت هم نقش آجیل را داشته است و هم به نوعی جایگزین غذا بوده است.

در بیشتر مناطق کردستان، توت خشک یکی از مهم‌ترین منابع غذایی برای گذراندن زمستان‌های سرد و سخت بوده است. توت را به همراه مغز گردو آرد کرده و به عنوان یک وعده غذایی یا میان‌وعده مصرف کرده‌اند. همان‌گونه که اشاره کردیم، توت خشک علاوه بر اینکه یک غذا بوده، توسط حکمای طب سنتی، در نسخه‌های زیادی هم به کار رفته است. در ادامه به برخی از خواص توت خشک که در منابع طب سنتی آمده و یا تحقیقات جدید آن را ثابت کرده است، اشاره می‌کنیم:

خواص توت خشک برای بیماران دیابتی

توت خشک یکی از بهترین جایگزین‌ها قند مصنوعی است که به بیماران دیابتی و نیز افراد سالم توصیه می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که توت سفید و اجزای آن به بهبود مدیریت قند خون در بدن کمک می‌کند. توت خشک شده مواد قندی متناسبی داشته و این نوع قند هم برای بدن مفید است. البته باید دفت کردن که مصرف بالای توت برای بیماران دیابتی ضرر دارد.

برخی از اجزای توت خشک شبیه داروهای مورد استفاده در دیابت نوع 2 عمل می‌کنند. این مواد تجزیه قند در معده را کنده کرده و به کاهش میزان جذب آن در خون کمک می‌کنند.

ابوعلی سینا هم در کتاب قانون برای درمان بیماری دیابطیس (معادل دیابت در طب سنتی) نوشیدن آب توت را توصیه می‌کند.

خواص توت خشک برای مردان

مصرف توت خشک فواید زیادی برای پسران و مردان دارد. توت یک آجیل بسیار مغذی است و باعث تقویت بنیه عمومی بدن می‌شود، از طرف دیگر توت سه فایده مهم برای سلامت جنسی مردان دارد:

• افزایش میل جنسی
• بهبود اسپرم‌ها
• کمک به رفع اختلال نعوظ

در ادامه هر کدام از موارد را به صورت جزئی‌تر بررسی می‌کنیم:

افزایش میل جنسی

مصرف توت خشک باعث افزایش میل جنسی می‌شود. مزاج توت گرم و تر، اشتهاآور و چاق‌کننده است و باعث تقویت قوای بدنی می‌شود.

غالب حکمای طب سنتی از جمله حکیم مؤمن در کتاب تحفةالمؤمنین، عقیلی خراسانی در کتاب مخزن الأدویه و رازی در کتاب منصوری فی طب، به اتفاق توت سفید را مُبَهّی (افزایش دهنده باه یا قوای جنسی) می‌دانند.

اما توت خشک چگونه باعث تقویت میل جنسی می‌شود؟ یکی از خواص توت که حکمایی نظیر بوعلی هم به آن اشاره کرده‌اند، تولید خون سالم است. توت همچنین باعث بهبود عملکرد کبد می‌شود. از دیدگاه طب سنتی، قوه جنسی ناشی از قوت تن و کارکردن درست اعضای رئیسه بدن است. ابن سینا در بابت تقویت قوای جنسی، غذا را مهم‎تر از دارو می‌داند (قانون در طب، ترجمه عبدالرحمن شرفکندی، جلد 5، صفحه 234)

در واقع توت خشک از طریق افزایش تولید خون و تقویت کبد، باعث بهبود میل و توان جنسی می‌شود.

بهبود کیفیت اسپرم

یکی دیگر از خواص توت خشک، افزایش تعداد و کیفیت اسپرم است. توت خشک حاوی ویتامین C  است که یکی از ویتامین‌ها ضروری در موضوع باروری مردان است. در یک مطالعه علمی که نتایج آن در مجله الزویر چاپ است، اثر عصاره توت خشک در بهبود باروری موش‌های نژاد ویستار بررسی شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که عصاره توت خشک اثر معنی‌داری در بهبود کیفیت پارامترهای اسپرماتوژولیک و توان باروری داشته است.

کمک به رفع اختلال نعوظ

 در رابطه با تأثیر توت در رفع اختلال نعوظ به صورت مستقیم اشاره‌ای در کتب طب سنتی نشده است. همچنین هیچ پژوهشی در این زمینه صورت نگرفته است. اما همان‌گونه که در مقاله “درمان اختلال نعوظ در طب سنتی” اشاره کرده‌ایم، از نظر حکمای قدیم، برای دست‌یابی به نعوظ سفت و پایدار، سه شرط وجود دارد:

• قوت تن که ناشی از سلامت اعضای رئیسه بدن است.
• قوت روح (یعنی آسایش فکر و نداشتن افکار مشوش و پریشان).
• سلامت دستگاه تناسلی.

همانطور که اشاره کردیم، توت خشک باعث بهبود عملکرد کبد (یکی از اعضای رئیسه بدن) و تقویت بنیه عمومی شده و از این طریق می‌تواند به رفع اختلال نعوظ کمک کند.

خواص توت خشک برای کبد چرب

در کتاب قرابادین کبیر در بابت خواص توت آمده است که “مفتح سدد و مصلح حال جگر” است (قرابایدن کبیر، جلد یک، صفحه 831). بیشتر حکمای طب سنتی درباره توت گفته‌اند که باعث تقوت کبد می‌شود.

مطالعات نشان می‌دهد که عصاره توت خشک با افزایش تجزیه چربی و کاهش سرعت تشکیل اسید‌های چرب می‌تواند تأثیر مثبتی در کاهش احتمال ابتلا به کبد چرب داشته باشد. نتایج این تحقیق در وب‌سایت کتابخانه ملی پزشکی آمریکا چاپ شده است.

گفتیم که توت مفتح سدد است. مُفَتح در طب سنتی به دارویی گفته می‌شود که گرفتگی‌ها را باز می‌کند. سُده از نظر طب سنتی اصلی‌ترین بیماری کبد است. این گرفتگی‌ها مانع کارکرد کبد شده و عوارضی زیادی از جمله خستگی، کم‌خونی و مشکلات پوستی دارند. توت خشک با بازکردن این گرفتگی‌ها، باعث بهبود عملکرد کبد می‌شود.

سایر فواید توت خشک

مواردی که تا کنون اشاره کردیم، مهم‌ترین خواص توت خشک برای بودند. اما توت فواید دیگری نیز برای بدن دارد. از جلمه:

1. توت خشک باعث چاقی افراد لاغر می‌شود. به خصوص نان تهیه شده با آرد توت.
2. مصرف توت خشک باعث بهبود عملکرد طحال می‌شود.
3. توت خشک در بهبود بیماری سرماخوردگی (در اصطلاح طب سنتی نزله) مفید است.
4. توت خشک مُنضِج اخلاط است و باعث دفع اخلاط فاسد از بدن می‌شود.

البته این نکته را باید مدنظر داشت که مصرف توت خشک باید مطابق قاعده و اصول باشد. افراد گرم مزاج نباید در خوردن آن افراط کنند. بوعلی سینا تأکید دارد که توت یکی از میوه‌هایی است که در معده به خلط غالب تبدیل می‌شود و زیاده‌روی در خوردن آن مضر است.

بهترین روش خشک کردن توت

توت سفید رسیده کاملاً آبدار و تر است و بعد از افتادن از درخت به تدریج خشک می‌شود. بهترین روش نگه‌داری توت قاعدتاً همان خشک کردن است. روش‌های مختلفی برای خشک کردن توت وجود دارد، از جمله:

1. خشک کردن با گرمای طبیعی آفتاب
2. خشک کردن توت با مایکروویو
3. استفاده از دستگاه میوه خشک کن

یکی از بهترین روش‌های خشک کردن توت، روشی است که به صورت سنتی در منطقه اورامان کردستان استفاه می‌شود. در این مناطق بعد از چیدن توت، آشغال و سنگ‌ریزه‌های آن را جدا می‌کنند و آن را جلوی نور آفتاب پهن می‌کنند. بعد از خشک کردن توت آن را در کیسه ریخته و در جای خشک و خنک نگه‌داری می‌کنند.

خشک کردن توت یک مرحله دیگر هم دارد. در چله‌ی تابستان و در اوج گرمای هوا، توت را دو تا سه روز در مقال نور آفتاب پهن می‌کنند. با این کار توت کاملاً ضد عفونی شده و آفات احتمالی آن از بین می‌رود. سپس به صورت فشرده آن را در گونی و کیسه تمیز می‌ریزند. با این کار توت حداقل تا یک سال بدون افت کیفیت قابل نگه‌داری است.

خشک کردن توت به هر روشی به جز گرمای طبیعی آفتاب، ممکن است باعث تغییر کیفیت این محصول شود. همچنین نباید توت را قبل از خشک کردن بشوییم. خیس شدن توت باعث کاهش کیفیت آن شده و توت را مستعد جذب آفت و حشرات می‌کند.

شما می‌توانید توت خشک را از فروشگاه آنلاین گیادارو تهیه کنید. توت خشک دستچین اورامان از باغ‌های ارگانیک و طبیعی منطقه اورامان کردستان به روش کاملاً بهداشتی خشک و بسته‌بندی شده است.